Hans Tenbergen geeft graven een verhaal
Winterswijker Hans Tenbergen kennen we van de populaire website en Facebook-pagina Oud Winterswijk. Maar Hans heeft zich de laatste jaren ook steeds meer verdiept in de verhalen van mensen die begraven liggen op zowel de Oude Begraafplaats als de nieuwe Algemene Begraafplaats. Hij vertelt gepassioneerd over de graven en de verhalen erachter.
Tekst & foto’s: Wim Ruesink
We spreken Hans Tenbergen op de Oude Begraafplaats aan de Singelweg, midden in Winterswijk. “Dit kerkhof kwam er in 1829. Men mocht namelijk niet meer begraven worden in en rondom de grote kerk op de Markt. Er werd een stuk land aangekocht en zo ontstond dit kerkhof waar tot 1908 mensen werden begraven”, vertelt Hans enthousiast. “In 1908 kwam er een nieuwe Algemene Begraafplaats, verder buiten de bebouwde kom, aan de Kerkhoflaan.”
Hans is regelmatig op zowel de Oude Begraafplaats als op de Algemene Begraafplaats te vinden. Van de Algemene Begraafplaats heeft hij zo’n 85% in beeld. “Ik weet wie er liggen, zoek de rouwadvertenties erbij en maak foto’s van de graven.” Bij de graven van voor 1950 probeert hij een verhaal te vinden. “Vooral de naamloze graven intrigeren mij. Wie liggen er, welke namen horen erbij en welk verhaal gaat erachter schuil? Via Internet, oude kranten, de genealogievereniging en eigen speurwerk kom ik vaak veel te weten. Als je jouw verhaal dan ook nog eens aan de nabestaanden kunt geven, geeft dat een voldaan gevoel.”
Zo zag Hans een graf uit de jaren twintig met twee vrouwen erin. Best bijzonder. “Wat bleek? Een Winterswijker verliest al vroeg zijn eerste vrouw, hij trouwt opnieuw, maar ook zijn tweede vrouw overlijdt spoedig. Hij begraaft zijn tweede vrouw bij de eerste. Later trouwt hij nogmaals, maar ook deze vrouw overlijdt eerder dan hij. De man heeft dus drie echtgenotes naar het kerkhof moeten brengen. Hij ligt nu bij zijn derde echtgenote in het graf. Een bizar en triest verhaal dus. En zo zijn er nog meer van dit soort verhalen bij graven die ogenschijnlijk niets prijsgeven. Daarbij houd ik natuurlijk wel rekening met privacy en gevoeligheid bij nabestaanden.”
Enorme expansie
Op de Oude Begraafplaats zijn nu volgens Hans nog zo’n 200 graven te vinden. Daarnaast liggen er nog 400 mensen begraven die geen zichtbaar graf hebben. De graven zijn voornamelijk van mensen die het konden betalen. Denk hierbij onder andere aan predikanten, ondernemers, architecten, onderwijzers, fabrikanten, scholtenboeren en notarissen. “Je ziet hier illustere namen als Paschen, Willink, Hesselink, Ter Pelkwijk, Tenkink en Waliën op de graven staan.”
‘De graven zijn van mensen die Winterswijk groot hebben gemaakt’
Hans vertelt dat Hendrik Willink eind achttiende eeuw vanuit Deventer naar Winterswijk kwam en daar trouwde met Catharina Waliën, van rijke komaf. Zo kreeg hij meteen een villa cadeau van de Waliëns. Ze kregen een zoon, Abraham. Deze zorgde met zijn drie zonen Hendrik, Herman en Jan voor een enorme expansie van ons dorp. “Door de Willinks kwamen er treinen en textielfabrieken naar Winterswijk.”
Volgens Hans is de begraafplaats een heel bijzondere plek. “De graven zijn van mensen die Winterswijk groot hebben gemaakt. Veel van hen waren verweven met elkaar middels de Doopsgezinde kerk in de Torenstraat. Ook zijn velen niet in Winterswijk geboren. Toch liggen ze hier begraven vanwege hun band met Winterswijk."
Mooie nalatenschap
De teksten op de grafstenen zijn veelal weer goed leesbaar gemaakt door Vereniging Monumentenbelangen Winterswijk, die de Oude Begraafplaats onderhoudt. “Deze grafteksten heb ik ook allemaal op beeld vastgelegd. Vroeg in het voorjaar, als de zon schijnt en er nog geen blad aan de bomen zit, is het beste moment om de teksten te lezen en te fotograferen. Ook moeten de graven goed droog zijn, anders is het moeilijk te ontcijferen wat er staat.”
Hans weet dat de mensen die op de Oude Begraafplaats zijn begraven, nog wel eens zorgden voor een mooie nalatenschap voor de gemeenschap. “Denk maar aan het Roelvinkfonds of het Willinkpark. Maar vermogenden lieten ook wel landgoederen of bossen na. Iets wat je tegenwoordig niet zo snel meer ziet.”
Tijdens zijn verhaal wijst Hans op de stam van een oude beuk, die ruim 200 jaar midden op het oude kerkhof heeft gestaan. “De beuk was ziek en vormde een gevaar voor de omgeving. Daarom is in 2022 besloten om de boom te kappen; er staat alleen nog een stukje stam. De beuk was eeuwenlang getuige van begrafenissen op het oude kerkhof en kent de geschiedenis ervan als geen ander. De stam is een soort van grafmonument. Hopelijk maken ze er niet een of ander kunstwerk van, gewoon zo laten. Ja, de Oude Begraafplaats is een zeer bijzondere plek in Winterswijk!”
Meer info?
Wie meer wil weten over het speurwerk van Hans Tenbergen op de diverse Winterswijkse kerkhoven, kan terecht op www.oudwinterswijk.nl